دار قالی بافی

دارهای قالیبافی ابعاد مختلفی دارند، اما از نظر کارایی با یکدیگر متفاوت هستند. از آنجائیکه بافت قالی گره دار، مرحله‌ای پیشرفته تر از سایر دستبافت‌های بی گره است، لذا در ساخت بسیاری از ابزارهای بافندگی آن، از ابزارها و وسایل بافت سایر دستبافت‌ها استفاده شده است. 

آشنایی با انواع دار قالی و بافت فرش

دار عمودی

این دارها که تکامل یافته دارهای ابتدایی هستند از یک چهار چوب مستطیلی شکل با پایه یا بدون پایه تشکیل می‌شوند و به طور عمود بر سطح زمین مستقر می‌گردند. دارهای عمودی از هرنوع که باشند دارای ساختمان مشابه‌اند.

دار افقی

دار افقی به موازات سطح زمین و با فاصله تقریباً۳۵-۳۰ سانتی متری زمین نصب می‌گردد. دار افقی قدیمی ترین نوع دار قالی است این دار دارای ساختمان ساده از جنس چوب با لوله‌های آهنی است.

ساختمان دار قالی عبارت است از چهار چوبه‌هایی به شکل مستطیل از جنس چوب یا فلز و سایر متعلقات آن از قبیل پایه، نیمکت و چرخ دندانه‌های مربوطه.

دارهای قالیبافی تفاوت چندانی با دارهای بافندگی گلیم، جاجیم و غیره نداشته‌اند، اما به مرور زمان تا حدودی پیشرفته تر و کامل تر گردیدند.

تاریخچه فرش و قالی در ایران و جهان

تاریخچه مختصر فرش و قالی در ایران و جهان

قدمت فرش‌بافی و به‌طورکل منسوجات در ایران بسیار زیاد است. آثار زیبا و تفکربرانگیزی از دوره‌های مختلف کشف شده‌اند که نمی‌توان آنها را به‌طورِدقیق به یک دورهٔ خاص نسبت داد. گاهی اوقات یک اثر طیِ گذشتِ سالیانِ دراز و طی سلسله‌های مختلف ساخته شده است.

تقریباً در هزارهٔ دوم پیش از میلاد، انسان توانست چگونگیِ به‌هم‌ریسیدنِ نخ‌ها و ساختنِ طناب را کشف کند. این اکتشاف مانند تمام اکتشاف‌های تاریخ فواید بسیار سودمندی برای هنر و صنعتِ آن دوران داشت. از جمله آن که از رشته‌های درهم‌تنیدهٔ طناب مانندی برای زیباییِ ریشه‌های فرش استفاده می‌کردند. آثار به‌دست‌آمده از مناطقی مانند گورهای مارلیک،قلعهٔ کوتی در دیلمان، و همچنین حسنلو نزدیک ارومیه شاهدهایی بر این ادعا هستند.

پیشینهٔ درهم‌تنیدنِ الیاف در ایران برای تولید منسوجات به‌خصوص پارچه، به هزارهٔ پنجم پیش از میلاد می‌رسد. آثار گرانبها و زیبایی که از بخشهای مختلف ایران به دست آمده، گواه آن اند که منسوجات ارزشمند و بحث‌برانگیزی در این دوران وجود داشته‌اند، ازجمله تابوت سفالی دوران دالما، کردستان، همچنین آیینهٔ مسیِ زنگ‌زدهٔ نوعِ ایلامی در سییَلک و سایر مناطق.

قدمت فرش‌بافی و به‌طورکل منسوجات در ایران بسیار زیاد است. آثار زیبا و تفکربرانگیزی از دوره‌های مختلف کشف شده‌اند که نمی‌توان آنها را به‌طورِدقیق به یک دورهٔ خاص نسبت داد. گاهی اوقات یک اثر طیِ گذشتِ سالیانِ دراز و طی سلسله‌های مختلف ساخته شده است.

فرش‌های دورهٔ ایلخانیان زیاد شناخته‌شده نیستند. در این مورد محققی به نام آرمی برینگز نظریه‌ای ارایه داده که دارای نقاط ضعف بسیاری می‌باشد و در درستی آن به دیدهٔ تردید باید نگریست. بر پایهٔ نظر او نقاشی‌هایِ فرش‌های دورهٔ تیموریان دقیقاً خصوصیاتِ فرش‌های این دوران را بازمی‌تابند. به عبارت دیگر با دیدن این نقاشی‌ها می‌توان به تمام ویژگی‌های بافتی و ظاهری و به طور کل تاریخچهٔ آنها پی‌برد. اما از آنجا که نقاشی‌های به‌دست‌آمده از هنر فرش‌بافی این دوران بسیار محدود می‌باشند، پس اطلاعات زیادی از فرش‌های این دوره در دست نیست و درست همینجاست که سستیِ نظریهٔ برینگز هویدا می‌شود.

دورهٔ صفویه

می‌توان گفت فرش‌های ایران در دورهٔ صفویه به بالاترین حد خود در زیبایی و بافت رسیده‌اند که این مهم به دلیل تحت پشتیبانی شاهان قرارگرفتن، دسترسی‌داشتنِ فراوان به مواد مورد نیاز برای بافت فرش و همچنین به‌رسمیت‌شناختنِ فرش به عنوان کالایی برای تجارت بوده است.

قالیچهٔ مود خراسان به شیوهٔ قالی‌های مشهد بافته می‌شود و در بین تولیدات خراسان از بهترین‌هاست. اما ازآنجاکه تولیدات آن بسیار ناچیز است، تعداد بسیار کمی روانهٔ بازار می‌شود. اندازهٔ قالیچهٔ مود ۸ متر مربع است. رنگ قالی‌ها هم‌خوان و معمولاً تیره‌است.

پیشینهٔ درهم‌تنیدنِ الیاف در ایران برای تولید منسوجات به‌خصوص پارچه، به هزارهٔ پنجم پیش از میلاد می‌رسد. آثار گرانبها و زیبایی که از بخشهای مختلف ایران به دست آمده، گواه آن اند که منسوجات ارزشمند و بحث‌برانگیزی در این دوران وجود داشته‌اند، ازجمله تابوت سفالی دوران دالما، کردستان، همچنین آیینهٔ مسیِ زنگ‌زدهٔ نوعِ ایلامی در سییَلک و سایر مناطق.

بعد از گذشت سالیان متمادی، تقریباً در هزارهٔ دوم پیش از میلاد، انسان توانست چگونگیِ به‌هم‌ریسیدنِ نخ‌ها و ساختنِ طناب را کشف کند. این اکتشاف مانند تمام اکتشاف‌های تاریخ فواید بسیار سودمندی برای هنر و صنعتِ آن دوران داشت. از جمله آن که از رشته‌های درهم‌تنیدهٔ طناب مانندی برای زیباییِ ریشه‌های فرش استفاده می‌کردند. آثار به‌دست‌آمده از مناطقی مانند گورهای مارلیک،قلعهٔ کوتی در دیلمان، و همچنین حسنلو نزدیک ارومیه شاهدهایی بر این ادعا هستند.

فرش دستبافت یا فرش ماشینی

در طرح افشان، لچک و ترنج حذف شده و با حفظ همان حاشیه کناری در وسط فرش طرح گل و ساقه و برگ دیده می شود. در طرح خشتی نیز تمام سطوح داخلی به مستطیل های مساوی تقسیم شده و در داخل هریک نقشه ای بافته شده است. هرچه طرح درون خشت ها تکراری نباشند نشانه مرغوبیت نقشه است. در کنار این فرش ها طرح های دیگری نیز وجود دارد که در شهرهای دیگر ایران بافته می شوند و از آن جمله می توان به گبه، فرش های ترکمن و ... اشاره کرد. 

این نوع طرح از معماری ساختمان های سده آخر دوره اشکانیان الهام گرفته شده است و نمادی از حیاط ساختمان های آن دوره است. لچک های فرش باغچه های سبزی کاری خانه ها و بیضی وسط حوض حیاط است. 

فرش در خانه اکثر ایرانی ها یکی از وسایل ضروری خانه به حساب می آید. اگر شما قصد خرید فرش برای منزلتان را دارید پیشنهاد می کنیم ابتدا این مطلب را بخوانید تا درنهایت با وجود تنوع بسیار طراحی و نقشه فرش در بازار دچار سردرگمی نشوید.

 فرش های دستباف در ایران در سه قالب اصلی بافته می شوند: ترنج، خشتی و افشان که در این میان لچک ترنج از طرفداران بیشتری برخوردار بوده است. در واقع می توان گفت فرش هایی که در اکثر خانه های ایرانیان دیده می شود با حاشیه ای پهن در اطراف و طرحی بیضی یا دایره در میان، طرح ترنج است که مورد استقبال زیادی قرار گرفته است. 

چه فرشی برای چه جور جایی مناسب است؟ 

پیش از آنکه برای خرید فرش اقدام کنید لازم است به برخی نکات نظیر نوع کفپوش خانه، وسعت محیط، میزان نورگیری، رنگ دیوارها و روکش مبلمان ها و پرده ها، میزان تردد در محیط و سبک فضای خانه دقت کنید. این نکات شما را در این زمینه راهنمایی می کند: 

▪ برای فضاهایی با وسعت کم، فرشی با ترکیب روشن انتخاب کنید. در ضمن طرح افشان برای این نوع فضاها مناسب تر است ولی هرگز طرح خشتی انتخاب نکنید چون فضا را بیشتر کوچک نشان می دهد. 

▪ اگر اتاق شما به اندازه کافی نورگیر نیست، فرش با ترکیب رنگی روشن انتخاب کنید. هر چه فرش روشن تر باشد فضا نورانی تر به نظر می رسد. 

▪ به هنگام انتخاب رنگ فرش به پالت رنگی موجود در فضا شامل رنگ دیوارها، پارچه روکش مبلمان، پرده ها و حتی رنگ چوب لوازم و از همه مهم تر رنگ کفپوش توجه کنید. اگر در فضای مدنظر شما، دیوار، کفپوش یا مبلمان طرح دار وجود دارد، فرشی با طرح های خلوت انتخاب کنید تا تعادل طرح و نقش در کف محیط حفظ شود. گبه به لحاظ سبک طراحی بهترین انتخاب برای محیط های رنگی و شلوغ است. 

 ▪ برای فضاهای پر رفت وآمد مثل اتاق نشیمن یا ورودی خانه، فرش های روشن با بافت ظریف یا به اصطلاح رج بالا مناسب نیست. این گونه فرش ها در این مکان ها در معرض آسیب دیدگی بیشتری قرار می گیرند. 

▪ قبل از خرید فرش به سنتی یا مدرن بودند خانه خود نیز توجه کنید. مثلا اگر خانه شما کفپوش پارکت دارد، گبه روی آن زیباتر می شود اما برای فضاهای سنتی تر، طرح لچک ترنج مناسب تر است.فرش پهن کردن هم قوانینی دارد برای اطلاع از این قوانین این مطلب رامیتوانید بخوانید 

فرش ماشینی بخریم یا دستباف؟ 

اگر توجه کرده باشید اکثر پدرها و مادرهای ما در خانه هایشان فرش دستباف دارند و آن را بسیار با ارزش تر از فرش ماشینی قلمداد می کنند. گرچه هم اکنون فرش های ماشینی بسیار زیبایی وارد بازار شده است و به دلیل ارزانی آن نسبت به فرش دستباف بسیار مورد استقبال قرار گرفته اما باید به این نکته اشاره کنیم که فرش دستباف مزایای بسیاری در مقایسه با فرش ماشینی دارد و بهای بیشتر پرداخت کردن برای آن از نظر بسیاری از افراد به صرفه تر است. در اینجا برخی مشخصات این دو نوع فرش را با هم مقایسه می کنیم: 

 ▪ فرش های دستباف از دور و نزدیک جلوه بسیار خوبی دارند اما فرش های ماشینی تنها از دور جلوه دارند و از نزدیک چندان مرغوب به نظر نمی رسند. 

▪ گذشت زمان رنگ های فرش دستباف را جلا می دهد اما از جلوه فرش ماشینی می کاهد. 

 ▪ فرش دستباف در زمستان گرم و در تابستان سرد است اما فرش ماشینی به دلیل آنکه از مواد پلاستیکی تهیه شده است، این خاصیت را ندارد. 

▪ فرش دستباف اگر تمیز نگه داشته شود هیچ گونه مشکلی برای سلامت فرد ایجاد نمی کند اما فرش ماشینی دارای پرزهای پلاستیکی است که در پی عبور و مرور حالت کهربایی به خود گرفته و در هوا معلق می شود و در مواردی باعث بروز حساسیت های تنفسی می شود. 

 ▪ فرش ماشینی به مرور زمان ارزش خود را از دست می دهد ولی فرش دستباف به مرور زمان ارزش پیدا می کند.برای راهنمایی بیشتر این مطلب بر روی فرش ایرانی سرمایه گذاری کنید! را هم میتوانید بخوانید 

چگونه عمر فرش را افزایش دهیم؟ 

مانند هر شی دیگری فرش نیز نیاز به نگهداری دارد. با رعایت برخی نکات می توانید طول عمر فرش خود را افزایش داده و برای مدت بیشتری آن را نو نگاه دارید: 

۱) اجازه ندهید نور مستقیم خورشید روی فرش بتابد. 

۲) فرش را در نزدیکی منابع حرارتی و آتش زا قرار ندهید. 

۳) برای جابه جا کردن فرش آن را رول کنید و هرگز اقدام به تا کردن فرش ننمایید چون سبب شکسته شدن آن می شود. 

۴) فرش را در مکان های مرطوب قرار ندهید زیرا رطوبت باعث پوسیدگی فرش می شود. 

۵) وسایل سنگین نظیر مبلمان و کمد را روی فرش قرار ندهید زیرا سبب فشردگی الیاف در یک نقطه می شود و در صورت اجبار به این کار، هر چند وقت یکبار نیز جای وسایلی که روی فرش گذاشته اید را تغییر دهید. 

۶) هفته ای یکبار فرش را با جاروبرقی تمیز کنید. 

۷) اگر روی فرش لکه ای افتاد فورا آن را تمیز کنید. اگر لکه روی فرش باقی بماند پاک کردن آن سخت می شود و نمای فرش را تار و تیره می کند. 

۸) هر چند وقت یک بار فرش را سر و ته کنید تا در معرض سایش قرار نگیرد. 

۹) فرش را در زیر درها به گونه ای پهن کنید که در تماس مداوم با آن نباشد. 

۱۰) شستن فرش را به شرکت های معتبر قالیشویی بسپارید و از شستن آن در خانه حذر کنید. 

۱۱) اگر فرش را روی سرامیک یا موزاییک پهن کرده اید و این امر سبب حرکت فرش می شود می توانید از چسب های مخصوص فرش یا همان ترمز فرش یا آسترهای اسفنج مانند استفاده کنید. 

راهنمای شستشوی فرش

راهنمای  شستشوی فرش

شتشوی فرش و موکت دغدغه ی بزرگ خانم های خانه دار در خانه تکانی عید  

آشنایی با نخ در فرش ماشینی

آشنایی با نخ در  فرش ماشینی 

تار فرش

این نخ به صورت مخلوط پنبه پلی استر ریسیده می شود، کیفیت الیاف مصرفی و نوع ریس آن عامل مهمی در دوام و زیبایی فرش است. این نوع نخ ها بیشتر در فرش های اکریلیک مصرف می‌شود اما در قالی‌های پلی پروپیلن و BCF، نخ تار از همان جنس نخ پرز (یعنی نخ BCF) استفاده می‌شود که علت آن ارزان‌تر بودن این نوع نخ‌ها می‌باشد.

3- نخ پود

که در فرش‌های پشمی و اکریلیکی 100 درصد پنبه می‌باشد.

اما در نهایت باید دانست مهم‌ترین عامل درتعیین کیفیت و عمر فرش همان نخ پرز است که یا از جنس اکریلیک است، یا پلی پروپیلن(BCF)، یا مخلوطی از این دو و یا پلی استر.

مقایسه فرش‌های اکریلیک با دیگر انواع فرش ماشینی

حال به بررسی تفاوت فرش های ماشینی ۱۰۰درصد اکریلیک با فرش‌های درصد دار(که ترکیبی از اکریلیک با BCFهستند) یا فرش‌های کاملا BCF و فرش‌های پلی استر می‌پردازم.

از لحاظ دوام و طول عمر، فرش‌های اکریلیک نسبت به فرش‌های BCF، درصد دار و پلی استر، از طول عمر بیشتری برخوردار می‌باشند این فرش‌ها برای مدت طولانی حتی تا بیش از ۳۰۰ سال قابل نگهداری و استفاده هستند ولی فرش‌های BCF و پلی استر عمر کوتاهی دارند و در زمان بسیار کوتاهی نرمی و لطافت خود را از دست خواهند داد.

به طور کلی هر فرشی از سه نوع تخ تشکیل می‌شود: نخ پرز، نخ تار و نخ پود.

1- نخ پرز یا نخ خواب فرش

از این نخ جهت بافت گره‌های رنگ استفاده می‌شود به این صورت که به دور نخ پود به صورت گره و یا به شکل U قرار می‌گیرد و چندین نوع می‌باشد:

الف) نخ اکریلیک ۱۰/۵ دولا صددرصد اکریلیک خالص

ب) مخلوط نخ اکریلیک و پلی پروپیلن: که به صورت مخلوطی از الیاف اکریلیک و پلی پروپیلن ریسیده می‌شود.

ج) صددرصد پلی پروپیلن (p.p یا بی.سی.اف (B.C.F))

د) پلی استر یا ابریشم مصنوعی

2- نخ 

از لحاظ کوتاه شدن (آبرفتگی)، به مرور زمان بر اساس مدت مورد استفاده قرار گرفتن یا همان پا خوردگی، تغییر فرش‌های اکریلیک بسیار کم یا ناچیزی می‌باشد که به حساب نمی‌آید ولی در دیگر انواع فرش ماشینی، این موضوع به شکل ملموسی قابل مشاهده است به طوری که بعد از مدتی شاهد کج یا کوتاه شدن قد یا پهنای فرش خواهیم بود.

از لحاظ شستشو و در معرض نور قرار گرفتن در فرش‌های اکریلیک شاهد هیچ گونه تغییری نمی‌باشیم ولی این مورد در فرش‌های BCF، مخلوط و پلی استر بالعکس می‌باشد که باعث می‌شود جلوه و زیبایی فرش در زمان کوتاهی از بین برود

فرش‌های اکریلیک از مقاومت بالایی در برابر گرمای مستقیم برخوردار می باشند به طوری که یکی از ویژگی‌هایی که فرش اکریلیک را از سایر فرش‌ها متمایز می‌کند تست گرما می‌باشد به طوریکه می توان اتوی داغ را روی فرش گذاشته بدون تغییر برداشت ولی در الیاف BCF و پلی استر، فرش‌ها براثر قرار گرفتن در برابر گرما دچار سوختگی و فرورفتگی شده و فرش ازبین می‌رود.

از لحاظ سایش، فرش اکریلیک دچار تغییر نمی‌شود ولی BCF و پلی استر دچار خوردگی یا پوسدگی به مرور زمان می‌شوند.

از لحاظ زیبایی در طول زمان، فرش اکرلیک قابل قیاس با فرش‌های درصد دار یا BCF و پلی استر نمی‌باشد.

اما از معایب فرش‌های اکریلیک می‌توان به این مورد اشاره کرد که در کوتاه مدت جذب طبیعت نمی‌شوند ولی ‏BCF‏ و پلی استر به مرور پودر شده و در فضا پراکنده و در طبیعت جذب می‌گردد

بر اساس آمار مجله Fiber Year، تولید الیاف اکریلیک در سال ۲۰۱۳ میلادی 9.1 درصد و تولید الیاف پلی استر 6.7 درصد به نسبت سال ۲۰۱۲ رشد داشته‌اند. در حال حاضر در کشور آلمان شرکت درالون در سال 170 تن الیاف اکریلیک تولید می‌کند که از انواع ظریف‌تر آن جهت مصرف پوشاک بچه‌گانه و مخصوصا لباس عروسک‌ها استفاده می‌شود. این درحالی است که اخیرا عده‌ای به ویژه در فضاهای مجازی این‌گونه شایع کرده‌اند که الیاف اکریلیک سمی است! آیا به واقع در اروپا اجازه می‌دهند لباس کودک و عروسک که ممکن است حتی در هنگام بازی در دهان کودک قرار بگیرند از الیاف سمی تولید شوند؟! جهت یادآوری باید گفت به علت پرز دهی که فرش‌های اکریلیک در هفته‌های اولیه دارند، تنها ممکن است در برخی افراد که مبتلا به حساسیت هستند موجب تشدید آن شوند.

ویژگی‌ها و کاربرد فرش‌های پلی‌استر و BCF

اما از مزایای الیاف پلی‌پروپیلن (BCF)و پلی‌استر می‌توان به رنگ‌پذیری بسیار خوب آن‌ها اشاره کرد. به همین دلیل هزینه‌ی رنگ‌آمیزی آن‌ها کمتر از سایر الیاف و تنوع رنگ‌های آن نیز بیشتر است و نسبت به الیاف اکریلیک و پشم ارزان قیمت تر نیز هستند.

از دیگر مزایای فرشهای BCFمی‌توان به عدم جذب رطوبت در آنها اشاره کرد. به همین دلیل برای استفاده در محل‌های پر رطوبت مناسب است. فرش پلی‌پروپیلن و پلی استر چنانچه شسته شود یا مرطوب شود، در زمان کوتاهی خشک خواهد شد.

دیگر مزیت فرش‌های پلی استر، حالت پیوسته این الیاف است که سبب می‌شود این نوع فرش مانند پشم و اکریلیک پرزدهی نداشته باشد.

یکی از معایب این نوع فرش‌ها، قابلیت جذب آلودگی‌ها است. آلودگی‌های مختلف با پایه‌ی روغنی پس از جذب شدن به الیاف فرش به سختی قابل شستشو خواهند بود. ولی آلودگی‌های قابل حل در آب به آسانی از روی فرش پاک خواهند شد.

با توجه به مطالب گفته شده در این نوع فرش، استفاده از فرش‌های پلی‌پروپیلن و پلی استر در فضاهای باز، استخرها، اتاق کودک، آشپزخانه و سایر محل‌هایی که نخواهید برای کفپوش کردن آن هزینه‌ی زیادی انجام دهید مناسب خواهد بود.

نکته پایانی

البته ذکر این نکته نیز ضروری است که در الیاف اکریلیک هم درجه کیفیت‌های مختلفی وجود دارد که تنها الیافی با بهترین و بالاترین درجه کیفیت می‌توانند فرش‌هایی با بالاترین درجه عمر و کیفیت را نتیجه دهند. به عبارت دیگر، الیاف با کیفیت کمتر، پرزدهی زیادی دارند و از دوام و طول عمر کمتری نسبت به الیاف با درجه کیفی بالا برخوردارند. قیمت فرش هم تا حد زیادی به جتس الیاف آن بستگی دارد